حج به عنوان یکی از ارکان اصلی دین اسلام جامعترین و کاملترین نوع عبادت مسلمانان شناخته شده و همواره در آیات قرآنی و احادیث مختلف بر اجرای آن تأکید شده است. سالانه صدها میلیون نفر از سراسر جهان به خانه خدا مشرف شده و مراحل حج را انجام میدهند. به صورت کلی حج به سه دسته اصلی حج تمتّع، حج اِفراد و حج قران تقسیم میشود و هرکدام از آنها میتوانند شرایط، قوانین و ضوابط خاص خود را داشته باشند. در ادامه مطلب به بررسی مهمترین تفاوت و فرق حج عمره با حج تمتع پرداخته خواهد شد.
حج تمتع یا واجب
حج تمتع بر تمامی مسلمانانی که از نظر جسمی و مالی تأمین بوده و استطاعت داشته باشند واجب است. در اصل اگر فردی در زمان برخورداری از سلامت جسمانی و تمکن مالی بالا اقدام به اجرای حج نکند، حتی در زمان فقر نیز بر او واجب خواهد بود که این فریضه دینی را به جا بیاورد. نکته جالب در مورد این حج این است که افرادی که ساکن مکه باشند، حج تمتع بر آنها واجب نیست. تمتع شامل دو بخش اصلی عمره تمتع و حج آن است و هر دو بخش باید حتماً انجام شود. حجاج میتوانند این بخشها را به صورت جداگانه و هر کدام را در ماههای حج انجام دهند. البته که عمره تمتع بر حج آن مقدم است یعنی باید ابتدا اعمال آن انجام شود.
انواع حج عمره
به صورت کلی حج عمره شامل دو نوع حج تمتع و عمره مفرده است اما زمانی که گفته میشود حج عمره منظور همان عمره مفرده است. این حج جز واجبات دین اسلام نیست و اعمال آن نیز با حج تمتع متفاوت خواهد بود. در اصل حج عمره مفرده از مستحبات به شمار میرود و مناسک خاص خود را دارد.
فرق حج عمره با حج تمتع
همانطور که گفته شد حج عمره (مفرده) و حج تمتع هر کدام شرایط خاصی دارند. این حجها در کنار تمام شباهتهایی که دارند میتوانند تفاوتهای ویژهای داشته باشند که مهمترین آنها به شرح زیر هستند:
زمان اجرای حج
حج تمتع به عنوان حج واجب و اصلی صرفاً در ماههای خاصی از سال (شوال، ذیالقعده، ذیالحجه) انجام میشود در حالی که اجرای حج عمره مفرده محدود به زمان خاصی نیست و مسلمانان میتوانند در هر بازه زمانی از سال اقدام به اجرای آن کنند.
محل و مکان اجرای حج
دیگر فرق حج عمره با حج تمتع، محل و مکان اجرای آنها است. حج تمتع باید در یکی از مواقیت پنجگانه (مسجد شَجَرِه، جُحْفَه، وادی عَقیق، قَرنُ المنازل و یلَمْلَمْ) اجرا شود در حالی میقات حج عمره مفرده نزدیکترین محل در خارج از حرم است و میتوان از یکى از مواقیت پنجگانه هم مُحرم شد (مسجد تَنْعیم، حُدَیبِیه، جِعْرانَه و مواقیت پنجگانه).
اعمال و مناسک حج
مناسک و اعمال نیز از جمله مهمترین تفاوتها و فرق حج عمره با حج تمتع به شمار میروند. اعمال حج مفرده شامل مواردی همچون احرام (شامل: نیت، پوشیدن لباس احرام، تلبیه)، طواف خانه خدا، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه، حلق (تراشیدن سر) یا تقصیر (کوتاه کردن مو یا ناخن برای آقایان)، طواف نساء و نماز طواف نساء میباشد.
مراحل و مناسک حج تمتع نیز شامل حرام بستن در مکه، وقوف در عرفات، وقوف در مشعرالحرام، سنگ زدن به جمره عقبه در منا، قربانى در منا، تراشیدن سر یا تقصیر کردن در منا، طواف زیارت در مکه، دو رکعت نماز طواف، سعى بین صفا و مروه، طواف نساء، دو رکعت نماز طواف نساء، ماندن در منا، در شب یازدهم و شب دوازدهم و شب سیزدهم (براى بعضى از اشخاص)، زدن سنگ به جمرات در روز یازدهم و دوازدهم. همچنین اشخاصى که شب سیزدهم در منى ماندند روز سیزدهم باید رَمْى جمرات کنند.
علاوه بر تفاوتهای گفته شده، خرید فیش حج عمره و تمتع نیز متفاوت بوده و این حجها از نظر تراشیدن سر، داشتن طواف نساء، مدت زمان اجرا و … نیز میتوانند تفاوتهایی داشته باشند.