سالانه صدها میلیون نفر از سراسر جهان به خانه خدا مشرف شده و مناسک و مراحل حج را به جا میآورند. حج به عنوان جامعترین نوع عبادت در دین اسلام شناخته میشود و احادیث و آیات قرآنی متعددی بر اجرای آن توسط افرادی که دارای استطاعت مالی و جسمانی هستند تأکید کردهاند. حج انواع مختلفی دارد اما حج تمتع کاملترین نوع آن است که مراحل مختلفی دارد. در اصل حج تمتع در یکی از مواقیت پنجگانه (مسجد شَجَرِه، جُحْفَه، وادی عَقیق، قَرنُ المنازل و یلَمْلَمْ) اجرا میشود اما حجاج میتوانند در مدت زمان حضور در مکه از مکانهای زیارتی مختلف آن بازدید کنند. در ادامه مطلب به معرفی معروفترین مکانهای زیارتی مکه پرداخته خواهد شد.
لزوم بازدید از مکانهای زیارتی مکه
شاید بتوان شهر مکه را قلب تاریخی اسلام دانست و به واسطه وجود کعبه در آن به عنوان قبله گاه مسلمانان و مقدسترین شهر جهان اسلام شناخته میشود. این شهر در فاصله ۸۰ کیلومتری دریای سرخ قرار داشته و ارتفاع آن از سطح دریا ۳۳۰ متر مربع است. این شهر را با نامهای دیگری همچون بکّه، اُمّ القُری و البلد الامین نیز میشناسند و این اسامی در قران کریم نیز آورده شدهاند. در حقیقت بازدید از اماکن زیارتی و دیدنی شهر مکه میتواند باعث شناخت بیشتر مسلمانان از تاریخ اسلام، زحمات و سختیهای پیامبر عظیم الشان و امامان بزرگوار شود. در این شهر بیشتر از ۱۰۰ مکان زیارتی وجود دارد که بازدید از تعدادی از آنها جز مراحل اصلی حج به شمار میروند.
معروف ترین مکانهای زیارتی مکه
صدها مکان زیارتی و تاریخی در استان و شهر مکه وجود دارند که بازدید و دیدن هر کدام از آنها میتواند جذابیتهای خاص خود را داشته باشد. حجاج در طول حج از تعدادی از این مکانها دیدن میکنند اما علاوه بر آنها مکانهای زیارتی دیگری نیز وجود دارد که بازدید از آنها میتواند حس و حال متفاوتی داشته باشد. از معروفترین مکانهای زیارتی مکه میتوان موارد زیر را عنوان کرد.
-
کعبه
اولین، معروفترین و مهمترین مکان زیارتی واقع در شهر مکه خانه خدا یا کعبه است و مسلمانان از هر نقطهای از جهان بیشتر با هدف دیدن و زیارت این مکان به عربستان و شهر مکه مشرف میشوند. کعبه دارای ۴ رکن اصلی شامل رکن اسود، رکن عراقی، رکن شامی و رکن یمانی میباشد. در این مکان حجاج میتوانند از سنگ حجر الاسود واقع در رکن اسود، درب کعبه، ملتزم، مستجار، شادروان، حج اسماعیل و ناودان طلا، مقاوم ابراهیم، حطیم و … دیدن کنند.
-
کوه و غار حرا
کوه حرا که با نام جبل النور، جبل القرآن و جبل الاسلام نیز شناخته میشود از دیگر مکانهای زیارتی معروف مکه بوده که در شمال شرقی آن واقع شده است. این کوه نماد عصر رسالت و نبوت و محل عبادت پیامبر اکرم (ص) بوده است. کوه نور در مسیر صحرای عرفات قرار دارد و فضای داخلی آن گنجایش ۵ نفر را دارد و ارتفاع آن نیز به اندازه قامت یک انسان است. پیامبر اکرم (ص) روزهای زیادی از سال خصوصا ماه رمضان در این غار مشغول عبادت بوده و نخستین بار در همین غار بر او وحی نازل شد.
-
صحرای عرفات
عرفات صحرایی است به طول ۱۲ کیلومتر در شش کیلومتر و نیم عرض. این صحرا در فاصله بیستویک کیلومتری شمال مکه قرار گرفته و بر سر راه طائف در جهت شمالی این دشت کوهی است که آن را جبل الرحمه یا جبل عرفات مینامند. صحرای عرفات سالهای اخیر توسط کشور عربستان درختکاری شده و هر حاجی باید از ظهر روز نهم ذیالحجه تا غروب شرعی آن روز در این صحرا به قصد قربت وقوف نماید.
-
کوه و غار ثور
یکی دیگر از مکانهای زیارتی مکه کوه و غار ثور است که از کوه حرا بزرگتر بوده و در فاصلهای دورتر از شهر مکه واقع شده است. غار ثور در حقیقت محل اختفای پیامبر است و زمانی که مشرکان قصد کشتن او را داشتن در این غار به مدت ۳ روز در این غار مخفی شد. در زمان اختفای پیامبر در این غار و به اعجاز الهی، عنکبوتان تارهایی را بر دهانه ورودی غار تنیدند تا مشرکانی را که در تعقیب حضرت بودند از رفتن به درون آن منصرف شوند.
-
کوههای صفا و مروه
صفا و مروه نام دو کوهی است که در مسعی قرار داشته و در موسم حج، حجاج هفت مرتبه فاصله بین آن دو را طی میکنند. با افزایشی که در مساحت مسجدالحرام صورت گرفته، مسعی و مسجدالحرام به هم متصل شده است طول آن ۵/ ۳۹۴ و عرض آن ۲۰ متر است و ارتفاع طبقه اول ۱۲ و طبقه دوم ۹ متر میباشد مسعی مجموعاً ۱۸ در دارد.
-
قبرستان ابوطالب
قبرستان ابوطالب یکی از زیارتگاههای مسلمانان در مکه میباشد که محل دفن بسیاری از بزرگان صدر اسلام و خاندان بنیهاشم است. در این قبرستان بسیاری از یاران حضرت رسول (ص) همچون عبدالمطلب جد پیامبر (ص)، عموی رسول خدا ابوطالب و خدیجه (س) و … وجود دارد. همچنین در این قبرستان بسیاری از علمای شیعه که در مکه فوت یا شهید شدهاند دفن شدهاند. در اصل افراد میتوانند خرید فیش حج و مشرف شده به سرزمین وحی از تمامی مکانهای تاریخی اسلام و زیارتی آن دیدن نمایند و با تاریخچه آنها آشنا شوند.
-
مولد النبی (ص) و دار ارقم
مولد النبی (ص) خانهای است که پیامبر اکرم در آن متولد شده است هرچند که امروزه این خانه تخریب شده و به جای آن کتابخانهای به نام مکتبه مکه المکرمه احداث شده است. دار ارقم نیز همان خانهای است که پیامبر (ص) و یاران و مسلمانان نخستین برای عبادت و جلسات شورا در آن پنهانی جمع میشدند. دار ارقم نزدیک صفا و خارج مسجدالحرام بوده سپس در آنجا کتابخانهای ساختند که در سال ۱۳۹۵ ه ق ویران شد و اکنون جزء میدانی است که روبروی صفا و مروه است.
علاوه بر موارد ذکر شده میتوان به مکانهایی همچون مشعرالحرام، منا، مسجد مزدلفه، مسجد الجن، مسجد شجره، مسجد خیف، مسجد نمره، مسجد معرس، مسجد ذوالحلیفه، مسجد جعرانه، مسجد تنعیم، جمرات، قربانگاه (مسلخ)، مأزمین، تنعیم، محصب، جحفه و ده ها مکان دیگر به عنوان مکانهای زیارتی مکه اشاره کرده که مسلمان در موسم حج میتوانند از آنها دیدن کنند.