شهر مکه که با نام‌های «بکّه»، «امّ القری» و «بلدالحرام» نیز شناخته می‌شود از جمله شهرهای عربستان صعودی است که در منطقه حجاز و در ۷۰ کیلومتری (۴۳ مایل) جده قرار گرفته است و امروزه نزدیک به ۲ میلیون نفر در آن سکونت دارند، مقدس‌ترین شهر جهان در میان مسلمانان است. هرچند که عمده شهرت و محبوبیت این شهر به واسطه وجود قبله اول مسلمانان (کعبه) است اما این شهر از جاذبه‌های دیگری نیز برخوردار است و سالانه میلیون‌ها نفر از این جاذبه‌ها دیدن می‌کنند. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی آثار تاریخی مکه پرداخته می‌شود.
معروف ترین آثار تاریخی مکه
مسلمانان سراسر جهان هر ساله با خرید فیش حج به سرزمین وحی مشرف شده و علاوه بر اجرای مناسک حج، از آثار و مکان‌های تاریخی، مذهبی و گردشگری مکه نیز دیدن می‌کنند. در سال‌های گذشته ساختمان‌ها و جاذبه‌های توریستی متعددی در مکه احداث شده است اما مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی آن شامل موارد زیر هستند:
-
خانه کعبه
خانه کعبه که با نام‌های دیگری همچون، بیت العتیق، بیت الحرام، بیت المعمور و بیت المحرّم نیز شناخته می‌شود از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین جاذبه‌های تاریخی مکه است که تا قبل از فتح این شهر به دست ابوسفیان و برادرانش، محل نگهداری و پرستش بت‌ها شده بود. در دوره بعد از اسلام کعبه چهار بار به کلی ویران شده و از نو بنا شده‌است. خانه کعبه دارای ۴ رکن اصلی در ۴ گوشه به نام‌های رکن حجر الاسود، رکن عراقی، رکن شامی و رکن یمانی بوده و مشخصات هندسی منحصربه‌فردی دارد. در حقیقت اولین و مهم‌ترین هدف حجاج و زائران از خرید فیش حج تمتع دیدن و زیارت این بنای تاریخی و مقدس اسلامی است.
-
کوه نور و غار حرا
کوه حرا به نام‌های دیگری همچون جبل النور، جبل القرآن و جبل الاسلام نیز شناخته می‌شود و از مقدس‌ترین اماکن مکه به شمار می‌رود. این کوه در حقیقت یکی از آثار تاریخی باقی مانده از عصر رسالت است که در شمال شرقی مکه، در مسیر جاده‌ای واقع شده که به سمت عرفات می‌رود و در فاصله ۵/۱ کیلومتری سمت راست آن جاده قرار دارد. در این کوه غار حرا واقع شده است که محل راز و نیاز و عبادت و همچنین اختفای پیامبر اکرم (ص) بوده است. این غار گنجایش تقریبی پنج نفر نشسته را دارد و ارتفاع آن نیز به اندازه قامت یک انسان است. کوه و غار حرا اگرچه از نظر توریستی جذابیت زیادی ندارند اما به واسطه حضور پیامبر (ص) در آن از اهمیت و قداست بالایی در میان مسلمان برخوردار بوده و سالانه میلیون‌ها نفر از زائران، حجاج و گردشگران از این محل دیدن می‌کنند.
-
قبرستان مکه
این قبرستان در دامنه کوه، در میان دره مانندی در بیرون دروازه منا واقع شده است. اولین قبر از این قبرستان قبر مطهره حضرت خدیجه ام المؤمنین بنت خویلد اَوّلُ مُسْلِمَهٍ وَ أَوَّلُ مَنْ اَسْلَمَ وَ مَنْ صَلّی مَعَ رَسُولِ اللّهِ ـ سلام الله علیه و علیها ـ است. در فضیلت حضرت خدیجه همین بس که تمام اموال خود را در راه خدا انفال کرده و مادر صدیقه کبری فاطمه زهرا ـ صلوات الله علیها و جدّه ائمه طاهرین علیه السلام است. خداوند توسط جبرئیل و حضرت خاتم الانبیاء» بر آن مخدّره سلام رسانید و آن مخدّره در جواب فرمود: «إنَّ اللّهَ تَعالی هُوَ السَّلامُ، وِ مِنْهُ السَّلامُ وَ عَلَیهِ السَّلامُ وَ لَهُ السَّلامُ». (ص ۱۴۲). این قبرستان در شهر مکه محل دفن بسیاری از بزرگان و سردمداران صدر اسلام بوده و از اهمیت و ارزش بالایی در میان مسلمانان برخوردار است.
-
مسجد الحرام
مسجد الحرام به عنوان بزرگ‌ترین مسجد جهان اسلام شناخته می‌شود که از ابتدای ظهور اسلام بنا شده است و به مرور توسعه پیدا کرده است. این مسجد به دور خانه کعبه ساخته شده و ۹۰۰ هزار نفر ظرفیت دارد و در زمان اجرای مراسم حج نیز ظرفیت آن به ۴ میلیون نفر خواهد رسید. در این مسجد ۹ مناره وجود دارد که بلندی این مناره‌ها ۸۹ متر است. از جمله مهم‌ترین بخش‌های مسجد الحرام می‌توان به حجر الاسود، حجر اسماعیل، مقام ابراهیم، چاه زمزم، صفا و مروه و … اشاره کرد که همه زائران پس از ورود به مکه از آن‌ها بازدید می‌کنند.
-
مسجد شجره
زمانی که پیامبر اکرم (ص) و ۱۴۰۰ تن از همراهانش در سال ششم هجرت قصد ورود به مکه برای زیارت خانه خدا و اجرای مراسم حج را داشتند با مخالفت قریش مواجه شدند که در نهایت این سفر به صلح حدیبیه ختم گردید. زمانی که پیامبر و یارانش در روستای حدیبیه توقف کرده بودند در زیر درختی با یاران خود بیعت کرد که در برابر دشمن و ظلم ایستادگی کنند.
در تاریخ اسلام این بیعت با نام رضوان و بیعت شجره شناخته می‌شود. در جای درختی که زیر آن بیعت صورت گرفت مسجدی بوده است که شجره نامیده می‌شد و توسط دولت سعودی تخریب شد و درخت مزبور نیز توسط خلیفه دوم از ریشه کنده شد. این مسجد با نام مسجد آل کرز شناخته‌شده و بسیاری از مردم بر این باورند که رسول خدا (ص) در آنجا نماز خوانده است و این محل امروز به عنوان یک جاذبه تاریخی شناخته می‌شود.
علاوه بر موارد گفته‌شده در شهر مکه جاذبه‌های تاریخی دیگری همچون منا، مسجد الجن، عرفات، صفا و مروه، مولد النبی (ص)، شعب ابیطالب و … نیز وجود دارد که هر ساله مسلمانان با خرید فیش حج عمره و … از آن‌ها بازدید می‌کنند.
جمع‌بندی نهایی
شهر مکه به عنوان مقدس‌ترین شهر در دنیای اسلام شناخته می‌شود و مسلمانان سراسر جهان از نقاط مختلف جهان برای دیدن قبله گاه اصلی اسلام و آثار تاریخی مکه وارد عربستان می شوند. از جمله مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخی مکه می‌توان به خانه کعبه، مسجدالحرام، قبرستان ابوطالب، قبرستان مکه، صحرای عرفات، کوه نور، غار حرا و … اشاره کرد.