کوه حرا یکی از مشهور ترین کوه های شهر مکه در کشور عربستان است که به واسطه وجود غار حرا در سراسر جهان شهرت زیادی دارد. در حقیقت غار حرا مکانی است که برای اولین بار آیه های قرانی بر حضرت محمد (صلی اللّه علیه و آله) وحی شد. کوه حرا با نام‌های دیگری همچون جبل النور، جبل القرآن و جبل الاسلام نیز شناخته می‌شود. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی کامل غار حرا و ویژگی های آن پرداخته می‌شود.
موقعیت کوه حرا
کشور عربستان به عنوان سرزمین وحی و خواستگاه دین اسلام از جاذبه‌های دینی و آیینی متعددی برخوردار است و سالانه میلیون‌ها نفر از مسلمانان جهان با خرید فیش حج از این مکان‌ها بازدید می‌کنند. کوه حرا به عنوان یکی از جاذبه‌های اصلی شهر مکه در شمال شرقی این شهر و در مقابل کوه ثَبیر قرارگرفته است و فاصله آن تا شهر مکه یک فرسنگ است. با توجه به توسعه شهر مکه در دهه‌های اخیر، غار حرا نیز در محدوده شهر قرارگرفته و توسط ساختمان‌های مسکونی احاطه شده است. در اصل کوه حرا مشرف بر مِنا و در کنار راه مِنا ـ عرفات بوده و ارتفاع آن از سطح دریا ۵۶۰ متر خواهد بود. بر اساس بعضی روایات، کوه نور یکی از کوه‌هایی است که حضرت آدم (ع) مصالح اولیه کعبه را از آنجا تهیه کرده است.
مهم‌ترین اسرار غار حرا
در حقیقت مهم‌ترین دلیل شهرت غار حرا، خلوت کردن و عبادت کردن پیامبر اکرم (ص) در آن است. حضرت محمد هر ساله مدتی را در این غار مشغول خلوت و عبادت بود و خداوند نیز در این غار پیامبر را به رسالت مبعوث کرد. از جمله مهم‌ترین ویژگی ها و اسرار غار حرا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- موقعیت این غار به‌گونه‌ای است که درب و دهانه آن به سمت بیت‌المقدس (اولین قبله مسلمانان) میباشد.
- وسعت دهانه این غار به اندازه یک شخص با قامت متوسط است.
- انتهای این غار به طرف مسجدالحرام است و چنانچه فردی بالای کوه نور بایستند قادر خواهد بود مسجدالحرام و گلدسته‌های آن را به راحتی مشاهده کند.
- غار حرا گنجایش یک نفر ایستاده و پنج نفر در حالت نشسته یا خمیده را دارد.
- فضای داخل غار روشن بوده و آفتاب از هنگام طلوع تا غروب به داخل آن خواهد تابید در حالی که گرمای شدید و سوزان به فضای داخلی آن نفوذ نخواهد کرد.
- این غار در تابستان و ماه‌های گرم سال کاملاً خنک بوده و بر اساس روایات، پیامبر اسلام (ص) همیشه یک ماه از سال را برای عبادت پروردگار به این غار می‌رفت.
- گفته‌اند از معجزات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آن بود که کوه حراء در زیر پاى آن حضرت به حرکت درآمد و سپس به فرمان پیامبر از حرکت بازایستاد.
مشخصات کوه حرا
کوه حرا در دهه‌های اخیر توسط ساختمان‌های مسکونی شهر مکه احاطه شده و دسترسی به آن برای زائران و حجاج آسان شده است. کوه‌های دیگر اطراف شهر مکه از سمت شمال تا حدود شهر جده، واقع در هفتاد کیلومترى مکه امتداد پیدا کرده‌اند اما کوه حرا به دلیل ارتفاع زیادی که دارد فقط از یک مسیر می‌توان به آن صعود کرد. راه صعود به این کوه کاملاً جدا شده و در مسیر آن هیچ‌گونه آب و سبزه‌ای نیز وجود ندارد.
قله حراء حدوداً چهل مترمربع مساحت داشته و اطراف قله باز است و هیچ صخره یا مانعى در برابر کسى که می‌خواهد اطراف را تماشا کند، وجود ندارد. غار حرا حدود بیست متر از قله کوه حرا فاصله داشته و برای رسیدن به آن باید از میان دو صخره بسیار نزدیک به هم عبور کرد. بر اساس روایات متعدد، حضرت آدم علیه‌السلام خانه کعبه را از سنگ‌های پنج کوه بنا کرد که یکى از آن‌ها کوه حراء بود. گفته شده که کوه حراء همان کوه فاران است که در تورات از آن یاد شده، اما ظاهراً فاران نامى است که به همه کوههاى مکه اطلاق شده است نه فقط کوه حراء.
کوه حرا حتی قبل از اسلام و در دوران جاهلیت نیز از ارزش و احترام بالایی در میان مردم برخوردار بوده و در اشعار جاهلی از آن به کرات یاد شده است که مهم‌ترین آن‌ها اشعار عَوف بن اَحْوَص و ابوطالب عموى پیامبر هستند. اولین کسی که در کوه حرا اعتکاف نمود، عبدالمطلب، نیاى پیامبر اکرم بود. در مقاله ای تحت عنوان خرید فیش حج تمتع به بررسی نحوه خرید فیش حج تمتع، شرایط و قیمت آن پرداخته شده و می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار بدهد.
بازدید از غار حرا در مراسم حج
حج به عنوان کامل‌ترین عبادت در دین اسلام شناخته می‌شود و اجرای آن بر تمامی مسلمانانی که از نظر مالی و جسمی استطاعت داشته باشند واجب است. سالانه میلیون‌های نفر از مسلمانان سراسر جهان به سرزمین وحی مشرف شده و مراحل و مناسب حج را اجرا می‌کنند. به صورت کلی مناسک حج ۱۳ مرحله دارد که شامل احرام در مکه، وقوف در عرفات، وقوف در مشعرالحرام، رمی جمره عقبه در منا، قربانی، حلق یا تقصیر، طواف حج، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه، طواف نساء، نماز طواف نساء، بیتوته در منا و رمی جمرات سه‌گانه هستند.
این مراحل از واجبات اصلی حج هستند اما بسیاری از زائران در کنار این مراحل تمایل دارند که از سایر مکان‌های مذهبی و دینی مکه دیدن کنند که غار حرا یکی از مهم‌ترین آن‌ها است. اگرچه بسیاری از افراد دیدن کردن از غار حرا را بدعت می‌دانند اما از آنجایی این غار با وجود پیامبر اکرم متبرک شده است، دیدن کردن از آن می‌تواند به تحکیم عقاید اسلامی افراد کمک کند. البته افراد می‌توانند با خرید فیش حج عمره در ایام مختلف سال و با فراغ بال کامل از تمام اماکن مذهبی و دینی مکه و عربستان بازدید کنند.