در بسیاری از آیات قرآنی، روایات و احادیث مختلف تأکید زیادی بر اجرای سفر حج توسط مسلمانان شده است (به شرط تمکن مالی و جسمی)است، به همین دلیل سالانه میلیونها نفر از سراسر جهان برای اجرای این عبادت واجب به سرزمین وحی مشرف میشوند. با توجه به تقاضای بسیار زیاد افراد برای سفر به کشور عربستان ممکن است زمان اعزام زائران سالها طول بکشد.
ممکن است تعدادی از افراد که برای سفر حج ثبت نام کرده و اقدام به خرید فیش حج کردهاند تا زمان اعزام فوت کنند. طبیعتاً فیش حج نیز یکی از اموال و داراییهای فرد متوفی بوده و به عنوان ارث به ورثه تعلق دارد به همین دلیل تکلیف فیش حج باید بر اساس مبانی قانونی و شرعی مشخص شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل فیش حج متوفی و سرنوشت فیش عمره و تمتع افراد فوت شده پرداخته خواهد شد.
تکلیف ورثه نسبت به فیش حج
بر اساس قانون و شرع تمام داراییهای یک فرد متوفی اعم از دارایی های مثبت و منفی به ورثه وی تعلق دارد و فیش حج نیز یکی از داراییهایی است که وراث میتوانند بر اساس شرایط انحصار وراثت از آن استفاده کنند.
بر اساس قانون زمانی که فرد در زمان حیات خود اقدام به خرید فیش حج تمتع یا عمره کرده و فوت شده باشد، اگر در مورد به جا آوردن حج بعد از فوت خود وصیتی نکرده باشد، فیش حج متوفی جز اموال ماترک محسوب شده و به وراث منتقل میشود.
اگر متوفی در مورد اجرای حج وصیت کرده باشد، به شرط رضایت سایر وراث و در صورت وجود صغیر بین ورثه، به شرط پرداخت سهم الارث او از امتیاز فیش حج، یکی از وراث واجد شرایط یا نایبی غیر از وراث، میتواند، پس از تهیه مدارک لازم و طی روند اداری و حقوقی، به نیابت از متوفی، اقدام به ادای فریضه حج نماید.
در صورت عدم وجود وصیتنامه و یا ورثه، رضایت به ادای فریضه حج به نیابت از میت نداشته و قصد تقسیم ماترک را داشته باشند باید اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت نموده و مالیات بر ارث ماترک، من جمله، مالیات بر ارث امتیاز فیش حج را پرداخت کنند.
اگر در میان ورثه متوفی، فرد صغیر یا محجور وجود دارد، وراث باید برای تقسیم ترکه، اقدام به ثبت دادخواست تقسیم ترکه نموده و از دادگاه، تقاضای صدور حکم در این باره را داشته باشند.
انحصار وراثت فیش حج متوفی
هر گونه اقدام توسط ورثه برای هر نوع مال و دارایی منوط به داشتن گواهی حصر وراثت است و فیش حج متوفی نیز از این قاعده خارج نیست. گواهی انحصار وراثت به دو صورت محدود و نامحدود و به درخواست یک یا تمام ورثه یا اشخاص ذینفع صادر میشود. برای انحصار وراثت لازم است که مراحلی همچون اخذ گواهی فوت، تهیه استشهادیه گواهی انحصار وراثت با شهادت ۲ نفر از همسایگان متوفی و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال دادخواست صدور گواهی انجام شود.
انتقال فیش حج متوفی
بعد از اخذ گواهی انحصار وراثت توسط ورثه و پرداخت مالیاتها، وراث میتوانند تکلیف فیش حج متوفی را به عنوان بخشی از ترکه مشخص کنند و نسبت به تقسیم، انتقال یا فروش آن اقدام نمایند. انتقال فیش حج متوفی شامل مراحل زیر است:
- تمامی ورثه یا یکی از آنها (به عنوان وکیل قانونی) همراه با دریافت کننده فیش باید به دفاتر زیارتی مجاز در سطح استان یا شهرستان خود مراجعه کرده و مدارک مورد نیاز برای انتقال را ارائه کنند. اصل گواهی انحصار وراثت و گواهی فوت، اصل برگه پرداخت مالیات بر ارث فیش حج، اصل وکالتنامه از سایر وراث، اصل فیش حج متوفی و اصل مدارک هویتی مدارک لازم برای انتقال هستند.
- همچنین انتقال گیرنده فیش حج نیز باید مدارکی همچون اصل مدارک هویتی، اصل سند ملکی یا اجاره نامه دارای کد رهگیری و گواهی اشتغال به کار یا حکم کارگزینی یا فیش حقوقی یا دفترچه درمانی را به دفتر زیارتی ارائه کند. انتقال فیش حج فرد فوت شده به ورثه نیز مطابق مراحل فوق بوده و تفاوتی ندارد.
فروش فیش حج متوفی
همانگونه که فروش و خرید فیش حج عمره در حالت عادی میتواند شرایط و قوانین ویژهای داشته باشد، فروش فیش حج متوفی نیز از شرایط خاصی برخوردار است. برای فروش این فیش لازم است که تمام مراحل قانونی انجام شود که شامل اخذ گواهی انحصار وراثت، دریافت مفاصا حساب مالیاتی مربوط به مالیات بر ارث فیش حج متوفی، صدور حکم تقسیم ترکه و اعطای وکالت به یکی از وراث و … هستند.
برای فروش فیش حج لازم است که تمام ورثه بر فروش آن رضایت داشته و یا سهم ورثه مخالف فروش به قیمت روز پرداخت شده باشد.
فروشنده و خریدار یا انتقال دهنده و انتقال گیرنده فیش حج متوفی، هردو باید در انجام روند فروش و انتقال حاضر بوده و مدارک را امضا و اثر انگشت نمایند.
هر فیش حج فقط یک بار قابلیت انتقال به شخص دیگر را خواهد داشت و فقط زمانی می توان دو بار برای این کار اقدام کرد که انتقال، به خویشاوندان درجه یک متوفی، صورت گیرد و در این شرایط نیز تاییدیه سازمان حج و زیارت، لازم است.
قیمت فیش حج متوفی
به صورت کلی نمیتوان قیمت دقیق و مشخصی برای هر کدام از انواع فیشهای حج و فیش حج متوفی تعیین کرد چرا که فاکتورهای مختلفی میتوانند بر روی قیمت آن تأثیر داشته باشند. از مهمترین عوامل مؤثر بر قیمت فیش حج می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- توافق بین طرفین خریدار و فروشنده
- شهر و استان صادر کننده فیش حج
- زمان اعزام زائر به مکه
- هزینههای مربوط به نقل و انتقال
- میزان مالیات فیش حج و …
جمعبندی نهایی
فیش حج همانند انواع اموال و داراییهای مثبت و منفی افراد میتواند بعد از فوت فرد به ورثه تعلق بگیرد به همین دلیل فروش، انتقال و استفاده از آن منوط به اجرای انحصار وراثت و رضایت کامل ورثه و افراد ذی النفع خواهد بود. به صورت کلی کی از وراث میتواند با رضایت سایر ورثه به نیابت از فرد متوفی عمل حج را به جا آورده و یا ورثه میتوانند فیش را بر اساس گواهی حصر وراثت به سایر افراد واگذار کنند.